Saaremaa to największa wyspa należąca do Estonii, a zarazem druga co do wielkości wyspa Morza Bałtyckiego. Położona na południe od Zatoki Fińskiej i na północny-wschód od Zatoki Ryskiej, odgradza Estonię od pełnego morza. Powierzchnia wyspy wynosi 2673 km² zaś zamieszkuje ją około 31,5 tys. mieszkańców. Saaremaa może pochwalić się dość obszerną przeszłością jako że wyspa była zamieszkana już 2 tysięcy lat p.n.e. Na przełomie XI i XII wieku zdobyła miano najzamożniejszej estońskiej prowincji, a w końcu XIII wieku Kuressaare (największe miasto na wyspie) stało się drugą co do ważności twierdzą biskupstwa. Przez setki lat wyspa była w posiadaniu: Danii, Szwecji, Imperium Rosyjskiego a także Niemiec. Dopiero od 20 sierpnia 1991 roku Saaremaa należy do niepodległej Estonii.
- Dojazd
- Nocleg
- Miejsca, które odwiedziliśmy na Saaremie:
- Latarnia morska Kaavi (Kaavi tuletorn)
- Latarnia morska Sõrve (Sõrve tuletorn) i Półwysep Sõrve (Sõrve poolsaar)
- Muzeum wojskowe Sõrve (Sõrve Muuseum)
- Stanowisko dowodzenia Baterii Obrony Wybrzeża (Stebeli komando punkt)
- Kamienne kopczyki na plaży (Ohesaare pank)
- Kościół Jämaja (Jämaja kirik)
- Zamek Kuressaare (Kuressaare piiskopilinnus)
- Klif Panga (Panga Pank)
- Park Wiatraków Angla i Centrum Kultury Dziedzictwa (Angla Windmill Park)
- Ruiny fortu Maasi (Maasi ordulinnuse varemed)
- Muzeum Sprzętu Wojskowego (Saaremaa Sõjavara Muuseum)
- Głaz Piretikivi (Boulder Piretikivi)
- Kościół św. Marcina w Valjala (Kirik St. Martin Valjalas)
- Dwór w Tuluście (Tõlluste mõis)
- Krater w Kaali (Kaali krater)
- Kuusnõmme – szlak pieszy wodny na wyspę Vilsandi
Dojazd
Na wyspę można się dostać poprzez przepłynięcie promem z Virtsu na wyspę Muhu, a później przejechanie po grobli łączącej ją z wyspą Saaremaa. Można również polecieć samolotem i wylądować na lotnisku w Kuressaare. Rejsy są w stosunkowo dobrych cenach w porównaniu z innymi przeprawami w Europie oraz przebiegają sprawnie. Ponadto, bilety bez problemu można nabyć chwilę przed wjechaniem na prom. Więcej szczegółów odnośnie przeprawy promowej znajdziecie we wpisie poświęconemu wyspie Muhu.
W obrębie wyspy znajdziemy sporo miejsc wartych zobaczenia, zarówno przyrodniczych, kulturowych, religijnych, historycznych jak i militarnych. Zróżnicowanie atrakcji turystycznych powoduje, że każdy znajdzie coś dla siebie. W dodatku, Estonia jako kraj nie należy do szczególnie obleganych przez wczasowiczów państwem, co sprawia, że jest jeszcze bardziej wyjątkowa.
Nocleg
Pierwszy raz Estonię odwiedziliśmy w 2015 roku w trakcie wyjazdu po całej Skandynawii, poczuliśmy jednak niedosyt i w 2021 roku powróciliśmy, by poznać ją lepiej. W trakcie czterech dni odwiedziliśmy 15 miejsc, zatem poniżej zobaczycie które miejsca udało nam się odwiedzić. W czasie naszego pobytu stacjonowaliśmy z naszą przyczepą na Campingu Mandjala, w południowej części wyspy.
Baza noclegowa (mam na myśli campingi) jest dość ograniczona, wtedy nie mogliśmy znaleźć miejsca, które znajdowałoby się bardziej w centralnej części wyspy. Aczkolwiek w trakcie zwiedzania widzieliśmy wiele miejsc przystosowanych do noclegów “na dziko”, gdzie mieściła się toaleta, ławki czy nawet siekiery wraz ze stanowiskiem do rozpalenia ogniska.
Miejsca, które odwiedziliśmy na Saaremie:
Latarnia morska Kaavi (Kaavi tuletorn)
GPS: N 57.9822, E 22.1953
Latarnia morska Kaavi znajduje się na półwyspie Sõrve, czyli na południowo-wschodnim wybrzeżu wyspy Sarema, w odległości około 2 km od miejscowości Kaavi. Budowla ta została zbudowana w 1954 roku. Wieża ma wysokość 15 m, jest pomalowana na trzy pasy: czerwony, biały i czerwony. Z czasem kolory nieco się zatarły, co z resztą widać na zdjęciach poniżej. Latarnia jest zamknięta dla turystów, można ją jedynie oglądać z zewnątrz.
Latarnia morska Sõrve (Sõrve tuletorn) i Półwysep Sõrve (Sõrve poolsaar)
GPS: parking – N 57.91162, E 22.05596
Latarnia morska Sõrve znajduje się na południe od wsi Sääre, w gminie Torgu, położonej na półwyspie Sõrve, czyli na południowo-wschodnim wybrzeżu wyspy Sarema . Latarnia została zbudowana w 1960 roku na planie koła. Budynek ma wysokość 52 metrów, jego dolna część jest pomalowana na biało, a górna na czarno.
Latarnia morska Sõrve jest obecnie (2021 r.) jedyną latarnią udostępnioną do zwiedzania na wyspie Saaremaa. Bilety: normalny – 5€, ulgowy – 4€, rodzinny – 15€. W budynku obok, gdzie kupuje się bilety wstępu, jest niewielki punkt informacyjny z kilkoma ulotkami i mapkami oraz muzeum, do którego można wejść w cenie biletu na latarnię. Jednym z najciekawszych naszym zdaniem elementów wystawy jest namalowana mapa Estonii wraz z oznaczonymi wszystkimi latarniami morskimi na jej terenie.
Warto przejść się na koniec półwyspu, czyli na najbardziej na południe oddalony punkt wyspy Saaremy. Muszę przyznać, że miejsce to jest niezwykle klimatyczne, zaś widoki z latarni przepiękne. Można się przez chwilę poczuć jak na końcu świata. Szczególnej magii dodały nam warunki pogodowe ograniczające nieco widoczność, albowiem w tamtej chwili półwysep Sõrve sprawiał wrażenie oddzielnej wyspy.
Muzeum wojskowe Sõrve (Sõrve Muuseum)
GPS: N 57.91747, E 22.05808
Muzeum Wojskowe – Sõrve Military Museum to miejsce gdzie nie tylko możemy zobaczyć część militarną ale także przyrodniczą i historyczno-regionalną. Celem powstania muzeum było prezentowanie lokalnego życia a także eksponatów świadczących o obecności działań wojennych na wyspie Saarema. Warto nadmienić, że muzeum znajduje się na krańcu półwyspu Sõrve, na terenie dawnego posterunku straży granicznej.
Wejściówki nie są zbyt wygórowane cenowo: bilet ulgowy – 3 €, bilet normalny 5 €, bilet rodzinny – 13 €. Co ciekawe w przypadku sprzedaży biletów mamy do czynienia z samoobsługą, tzn. sami wrzucamy określoną kwotę i pobieramy bileciki. Bez wątpienia, pozytywnie nas to zaskoczyło. Jakkolwiek w Norwegii przyzwyczailiśmy się do tego typu inicjacji to w Estonii widzieliśmy coś takiego po raz pierwszy.
W części przyrodniczej dominują wypchane zwierzęta, ptaki i wszystko to, co wiąże się z szeroko rozumianą przyrodą. W dodatku, na terenie muzeum można napić się za darmo kawy czy herbaty.
Stanowisko dowodzenia Baterii Obrony Wybrzeża (Stebeli komando punkt)
GPS: N 57.93136, E 22.0202
Kilka kilometrów od Muzeum Wojskowego Sõrve, w niezamieszkałej części miejscowości Sääre, znajduje się stanowisko dowodzenia Baterii Obrony Wybrzeża nr 315, zwane także Baterią Stebel (od nazwiska kapitana Aleksandra Stebla będącego pierwszym dowódcą tej baterii). Dojazd do tego miejsca jest bardzo dobrze oznaczony, gdyż wzdłuż drogi numer 103 znajdują się znaki, które nie sposób przeoczyć. Gdy już skręcimy zgodnie ze znakiem na utwardzoną drogę, należy wypatrywać obiektu po lewej stronie. Nie da się go nie zauważyć, gdyż informuje o nim duża tablica. Nieopodal zobaczymy także mniejszą tabliczkę przy drodze informującą o drugiej części obiektu.
Z tablic umieszczonych zarówno w języku estońskim, jak i angielskim dowiadujemy się, że ta bateria była częścią systemu obrony wybrzeża Morza Bałtyckiego wąwozu Kura Floty Bałtyckiej Czerwonej Flagi. Budowę rozpoczęto w maju 1940 roku, bateria brała udział w obronie półwyspu Sõrve przez wojska radzieckie w 1941 roku. Do kompleksu należały: dwie wieże pancerne (każda zawierająca dwa działa kal. 180 mm), stanowisko dowodzenia, betonowa wieża dalmierza przypominająca z zewnątrz młyn, elektrownia a także kotłownia. Przed wycofaniem się ze stanowiska, wojska radzieckie wysadziły wyrzutnie artyleryjskie baterii w powietrze co doprowadziło do zalania budynków wodą. W miejscu znajdowania się stanowiska dowodzenia baterią ulokowano betonowy obelisk.
Dla zainteresowanych, część elementów baterii wieżowej mieści się na terenach prywatnych, bądź jest zalana przez wodę. Mimo to, pozostałości tego miejsca są dość dobrze zachowane i stanowią nie lada gratkę dla wielbicieli i koneserów tego typu obiektów. Choć kilkanaście lat temu wypompowano wodę z niższych kondygnacji, to po kilku miesiącach ponownie się ona pojawiła.
Kamienne kopczyki na plaży (Ohesaare pank)
GPS: N 58.00041, E 22.01912
Podążając dalej drogą nr 103 przez półwysep Sõrve, natrafiamy na kolejną atrakcję, jaką jest wapienny klif Ohessaare. Jego długość wynosi około 500 m długości i do 4 m wysokości. Same skały charakteryzują się wyjątkową geologią. Ponadto, tutaj znajduje się największy przekrój poprzeczny warstw skał osadowych w Estonii oraz wiele skamieniałości.
W dodatku klif znany jest z licznych stosów kamieni zbudowanych przez ludzi. Tak naprawdę, płaskie kamienie znalezione na plaży tworzą niepowtarzalne konstrukcje, które idealnie wkomponowują się w krajobraz. To jedno z tych miejsc, w których człowiek stworzył cudne rzeczy. Może i Ty masz ochotę dołożyć swój kamień?
Kościół Jämaja (Jämaja kirik)
GPS: N 58.01272, E 22.05295
Saarema zaskakiwała nas na każdym kroku, przemierzając wyspę zatrzymywaliśmy się wielokrotnie po zobaczeniu czegoś ciekawego, pięknego. Podobnie było w przypadku kolejnej atrakcji, która urzekła nas tym bardziej, że popołudnie było nieco mgliste. Wracając z poprzedniej atrakcji (Ohesaare pank) w stronę campingu przejeżdżaliśmy koło kościoła w Jämaja. Pierwszy kościół w tym miejscu był drewniany i powstał w XIII wieku. Obecna budowla sakralna pochodzi z lat 60. XIX wieku i przypomina nieco jego poprzednią wersję. W szczególności warto zwrócić uwagę na zabytki ruchome znajdujące się wewnątrz, są to na przykład: neogotycki ołtarz główny i ołtarze boczne, organy, renesansowe prezbiterium czy późnośredniowieczna płaskorzeźba „Zwiastowanie Najświętszej Marii Panny”.
Zamek Kuressaare (Kuressaare piiskopilinnus)
adres: ul. Lossihoov 1, Kuressaare/ N 58.24743, E 22.47951
Kuressaare to największe miasto znajdujące się na wyspie Saaremaa, uznawane za stolicę estońskiej wyspy. To niezwykle urokliwe miejsce, które warto odwiedzić. Zdecydowanie najpopularniejszą atrakcją miasta jest zamek biskupi, pochodzący z XIV wieku. Co ciekawe to jeden z najlepiej zachowanych zamków w krajach bałtyckich. Twierdza składa się z czterech skrzydeł budynków otaczających dziedziniec, zaś całość okala fosa.
Dodatkowe mury obronne czy potężne ziemne fortyfikacje twierdzy pochodzą z XIX wieku, zaś spacerując po nich można podziwiać panoramę zamkowego dziedzińca. Co więcej, z lotu ptaka kompleks przypomina kwadrat. Zamek jest udostępniony dla turystów i jak najbardziej można go zwiedzać.
Miasto w przeszłości pełniło funkcję centrum wymiany handlowej, a za sprawą odkrycia właściwości leczniczych w błocie morskim wydobywanym w miejscowej zatoce przekształciło się w znaną miejscowość letniskową. Na starym mieście zachowało się sporo XVII-XIX wiecznych budynków, do których należą: kościół św. Mikołaja i Wawrzyńca, stary młyn, plac portowy i towarowy, barokowy ratusz, budynek Rycerzy Saaremaa oraz stare kamienice. W dodatku warto wybrać się na spacer po mieście i powędrować po wielu nastrojowych uliczkach.
Klif Panga (Panga Pank)
Do trzech najpopularniejszych atrakcji wyspy zalicza się klif Panga, będący najwyższym z klifów Saaremaa i Muhu. Klif ma 20 metrów wysokości i około 2,5 km długości. Klif Panga to również najwyższe podziemne wzniesienie, ciągnące się od szwedzkiej wyspy Gotlandia i wyłaniające się właśnie tutaj. Panga Pank mieści się w północnej części wyspy, a dokładnie na końcu drogi Kuressaare – Vohma (GPS: N 58.56986, E 22.29038). Klif Panga usytuowany jest na samym wybrzeżu, co sprawia, że wznosi się niczym ściana. Co ciekawe, w przeszłości, w jego najwyższym punkcie było starożytne miejsce rytualne, gdzie składano ofiary morzu.
Dla turystów odwiedzających rezerwat przyrody udostępniono bezpłatny parking, z którego można wybrać się pieszo podziwiać klify z góry jak i z dołu. W dodatku znajduje się tutaj duża huśtawka, dolomitowy zegar słoneczny czy latarnia morska. W ubiegłym wieku prowadziła tędy granica Związku Radzieckiego, a obecnie prawie trzykilometrowy wojskowy szlak pieszy, wzdłuż którego znajdują się ruiny mniejszych obiektów wojskowych i okopów.
Zwiedzanie proponujemy Wam rozpocząć od przechadzki z parkingu w stronę latarni a także podziwianiu morza bezpośrednio z klifu. Potem warto udać się pieszo z powrotem na parking i pójść wzdłuż drogi do momentu jak po lewej stronie zobaczycie ścieżkę. Nią należy podążać, tak by zejść na plaże i móc potem wzdłuż wody dotrzeć do klifów i zobaczyć je w pełnej okazałości.
Park Wiatraków Angla i Centrum Kultury Dziedzictwa (Angla Windmill Park)
GPS: N 58.52703, E 22.69979
Z klifu Panga podążamy do jedynego wzgórza wiatrakowego na Saaremaa, które zachowało swoją historyczną scenerie. W miejscowości Anglia znajdują się cztery typowe wiatraki pocztowe na estakadzie z początku zeszłego wieku, charakterystyczne dla wyspy Saaremaa. Piąty z nich to wiatrak typu holenderskiego zbudowany prawie 100 lat temu. Dawniej wiatraki były tutaj stałym elementem krajobrazu, gdyż na tym terenie było ich ponad 800. Na terenie parku można podziwiać historyczne maszyny rolnicze, zagrody z kilkoma zwierzętami gospodarskimi, muzeum dotyczące lokalnej kultury ludowej a także zajrzeć do środka każdego z wiatraków.
W dodatku znajduje się tutaj również kawiarnia, sklep z pamiątkami, a dla osób zainteresowanych warsztaty rzemieślnicze czy wiele wydarzeń. W 2021 roku ceny biletów wynosiły 2/4/6/10 euro (ulgowy/studencki/normalny/rodzinny).
Ruiny fortu Maasi (Maasi ordulinnuse varemed)
GPS: N58.57542, E 23.03606)
Pod koniec XIII wieku we wschodniej części wyspy zbudowano fort w celu ochrony posiadłości zakonnych. Jednak w połowie XIV wieku rdzenna ludność tej ziemi zbuntowała się i zniszczyła dawną warownię zakonu, zabijając przeciwników. Po stłumieniu powstania powstała nowa średniowieczna twierdza Maasi jako miejsce przymusowej pracy wyspiarzy. To była forma kary wydana przez zakon inflancki dla mieszkańców wyspy. Pierwotnie forteca nazywała się “Soneburg”, co po niemiecku znaczyło twierdza karna. Z obawu na niemożność obrony dwóch twierdz na raz, tą postanowiono zniszczyć, aby wkrótce ją odbudować. Po kilkukrotnym zajęciu twierdzy przez Szwedów, na rozkaz wydany przez duńskiego króla Fryderyka II twierdzę wysadzono zapobiegając ponownemu przejęciu przez rywala.
Od tamtego momentu budowla znajduje się w ruinie, zachowały się 8-metrowe ściany obejmujące drugie oraz częściowo trzecie piętro fortecy. W trakcie prac renowacyjnych odkopano zasypany fragment twierdzy, obejmujący pierwsze piętro i bramę. Pierwotnie średniowieczna twierdza składała się z rozbudowanej wieży mieszkalnej wraz z resztą zabudowy otoczonej nieregularnym czworokątnym murem pierścieniowym. Tuż obok znajdował się port, który był bezpośrednio połączony z fortem, o czym świadczą wystające z wody przy brzegu końce bali.
Muzeum Sprzętu Wojskowego (Saaremaa Sõjavara Muuseum)
GPS: N 58.54675, E 23.07519
Muzeum Sprzętu Wojskowego na 5 salach wystawowych (Sala Wojny o Niepodległość, Sala Umundurowania Historycznego, Sala Broni, Hala Wyposażenia Technicznego, Sala Sprzętu Osobistego i Przyborów Kuchennych z II wojny światowej) prezentuje około 12000 przedmiotów ilustrujących historię wojny XX wieku na Saaremaa. Wystawa zawiera wiele unikalnych elementów, np. oryginalne umundurowanie, broń, przedmioty codzienne użytku żołnierzy, armaty, moździerze czy wszelkie pojazdy. Oprócz eksponatów mieszczących się w budynku, znajdują się również większe sprzętu wojskowe zaprezentowane na ekspozycji plenerowej. Warto dodać, że muzeum posiada prywatne przedmioty należące do jego założycieli.
Bilety w 2021 roku kosztowały 4/7 euro (bilet ulgowy/normalny). To już drugie muzeum związane z tematyką militarną znajdujące się na wyspie. Obydwa muzea mimo, że mają podobne eksponaty to różnią się między sobą i warto odwiedzić obydwa z nich.
Głaz Piretikivi (Boulder Piretikivi)
GPS: N 58.39888, E 22.97805
Boulder Piretikivi to wyjątkowy głaz narzutowy, przybyły na wyspę w wyniku działalności lądolodu skandynawskiego. Kamień ponoć liczy sobie 6,1 m długości, 5,8 m szerokości, 3,8 m wysokości a jego obwód to 17.9 m. Z tym miejscem związana jest interesująca historia. Według legendy Piret (żona Suur Tõll) przenosiła ogromne kamienie do Audla gdzie powstawała sauna dla jej męża. Niestety pewnego razu jeden głaz (ang. boulder) wypadł z jej fartucha i tak leży po dziś dzień. Spadające łzy na ziemię w trakcie płaczu utworzyły torfowisko, które nazwano Naistesso (po estońsku Bagna Kobiet).
Kościół św. Marcina w Valjala (Kirik St. Martin Valjalas)
GPS: N 58.40819, E 22.78861
Kościół św. Marcina w Valjala jest najstarszym kamiennym kościołem i jednocześnie najstarszym zachowanym kościołem w Estonii. Budowę kościoła rozpoczęto w XIII wieku, zaraz po sprowadzeniu chrześcijaństwa do Estonii w wyniku wypraw krzyżowych. Pierwszy kościół stanowił niedużą kaplicę zbudowaną koło nieistniejącej już twierdzy Valjala. Następnie kaplicę rozbudowano, nadając jej charakter obronny, o czym świadczy styl romański budowli. Do najbardziej unikatowych elementów budowli należą: romańskie fragmenty malowideł ściennych ukazujące sześciu apostołów, romańska chrzcielnica z XIII wieku.
Dwór w Tuluście (Tõlluste mõis)
GPS: N 58.30838, E 22.80889
W centrum miejscowości Tõlluste mieści się dawny dwór rycerskim. Nazwa dworu związana jest z Suure Tõllu, czyli z legendarnie potężnym mężczyzną z Saaremaa. Rodzina, która była właścicielem terenu dawnego dworu (Tölsen) należała do potomków estońskiej szlachty, powiązanej z legendami o Suure Tõllu. Niestety dwór jest niedostępny dla zwiedzających, można go podziwiać jedynie z zewnątrz.
Krater w Kaali (Kaali krater)
GPS: N 58.37279, E 22.6694
Jedną z ostatnich atrakcji, ale nie mniej ciekawych jest krater powstały po uderzeniu meteorytu. W wyniku upadku żelaznego meteoroidu o początkowej masie 1000 ton powstało 9 kraterów, w tym 8 mniejszych. Główny, największy krater jest wypełniony wodą i tworzy jezioro meteorytowe, które nazywa się Kaalijärv. W zależności od pory roku oraz opadów deszczu przyjmuje od 30 do 60 m średnicy i od 1 do 6 metrów głębokości. Cały krater jest nieco większy, bo jego średnica wynosi 110 metrów i 22 metry głębokości. Według najnowszych badań szacuje się, że uderzenie miało miejsce około 2.5 tys. lat temu.
Kuusnõmme – szlak pieszy wodny na wyspę Vilsandi
GPS: N 58.351542, E 21.936035
Na sam koniec wpisu przedstawimy Wam najbardziej nietypową atrakcję znajdującą się na wyspie. A mianowicie jest to szlak pieszy wodny, jak sama nazwa wskazuje, szlak pokonuje się zarówno po lądzie jak i przez wodę. Szlak łączy wyspę Saaremaa z wyspą Vilsandi, a trasa w obie strony ma ponad 11 km długości. To niesamowita przygoda, raz woda sięga nam do kostek, a kawałek dalej aż do pasa. Wybierając się na taki szlak warto wcześniej się przygotować. Więcej szczegółów znajdziecie w oddzielnym wpisie: Szlak pieszy wodny z wyspy Saaremaa (Kuusnõmme) na wyspę Vilsandi.
AUTOR: Ania i Julia (18 lat)
Podobał Wam się wpis? Co myślicie o tych miejscach? A może macie jakieś sugestie? Koniecznie dajcie znać w komentarzach, to dla nas bardzo ważne 😊
