Czy wiecie z czego słynie Radom? Potraficie wymienić produkty, które powstawały czy nadal powstają w tym mieście? Nie jest to łatwe zadanie. Na szczęście dzięki pomysłowi dwóch panów: Macieja Stępnikowskiego i Sebastiana Pawłowskiego zadanie to jest możliwe do wykonania. Panowie postanowili przedstawić owe produkty w formie odlewów i umieścić je w różnych miejscach w mieście. Autorem odlewów jest kielecki artysta Sławomir Micek. Każdy przedmiot ma swoją nazwę i tabliczkę informacyjną opisującą jego historię. W ten właśnie sposób powstał szlak wyrobów radomskiego przemysłu. Na chwilę obecną (czerwiec 2022 r) takich przedmiotów jest 17, ale wiemy, że to zapewne nie koniec i z czasem liczba ta może się powiększyć.
Symbole przemysłowego Radomia można odwiedzić w różnej kolejności. Oto nasza propozycja:
- kozaki Sofix
- pistolet Vis wz. 35
- waga domowa WD-2
- model telefonu Bratek
- maszyna do szycia Łucznik kl. 82
- półbuty damskie Radoskór
- serek homogenizowany waniliowy
- rower wojskowy Łucznik typ XX
- aparat telefoniczny RWT typ CB-49
- maska przeciwgazowa wz. 24
- kuchenka gazowa Polmetal 333
- stolik okolicznościowy
- puszka farby Rafil Gr-tix
- maszyna do pisania Łucznik 1301
- płytka posadzkowa
- rower wyścigowy szosowy Łucznik
- aparat telefoniczny RWT typ Malwa
Naszą wycieczkę zaczynamy od Informacji Turystycznej przy ul. Rwańskiej 16. Warto to miejsce odwiedzić, gdyż oferuje mnóstwo ciekawych i przydatnych materiałów. To prawdziwe źródło informacji. Ponadto, Pani, którą tam zastaliśmy doradziła nam gdzie warto się udać, jakie wydarzenia planowane są w najbliższym czasie, itd.
Wyposażeni w ulotki, mapy, książeczki ruszamy ul. Wałową w stronę placu Kazimierza Wielkiego. Będąc blisko placu skręcamy w lewo w ul. Szewską i tam na kamieniach czeka na nas pierwszy przedmiot: kozaki Sofix.
kozaki Sofix
Producent: Sofix
Lokalizacja: ul. Szewska, od strony pl. Kazimierza Wielkiego, po prawej stronie, na kamieniach
Pamiętacie te kozaki? Miały różne kolory, no i te rzepy. Ależ one były modne … Wiedzieliście, że w butach Sofix wystąpili polscy olimpijczycy podczas otwarcia igrzysk w Calgary w roku 1988? Sofixy to nie tylko kozaki, lecz także buty różnego typu. Wiele osób uważa, że Sofixy to również pierwsze polskie sneakersy. Też takie miałam 😁.
Teraz przechodzimy przez pasy przez ul. Reja i zmierzamy do ul. Malczewskiego, którą to będziemy przez chwilę wędrować aż dotrzemy do numeru 16, przy którym znajduje się budynek Resursy Obywatelskiej a przed nim na murku nasz kolejny cel: pistolet Vis wz. 35.
pistolet Vis wz. 35
Producent: Fabryka Broni
Lokalizacja: ul. Malczewskiego 16, na murku przy wejściu głównym do Resursy Obywatelskiej
Radomski pistolet Vis wz. 35 uznawany jest za jeden z najlepszych pistoletów wojskowych w światowej historii broni palnej, czyli musiała to być broń nie byle jaka.
Po zrobieniu zdjęć idziemy dalej ul. Struga, czyli mijamy Resursę z jej prawej strony. Ulica Struga jest znacznie mniej ruchliwą ulicą w porównaniu z ul. Malczewskiego. Ponadto, spacerując mamy okazję zobaczyć murale na bocznej ścianie Resursy. Teraz kierujemy się w stronę Placu Jagiellońskiego. Tu znajdziemy dwa przedmioty. Najpierw radzimy wejść na główny plac i kierować się w stronę schodów prowadzących do Galerii Słonecznej. Po prawej stronie schodów na murku zobaczycie: wagę domową WD-2.
waga domowa WD-2
Producent: Radwag
Lokalizacja: Plac Jagielloński, na murku pomiędzy budynkiem Teatru a schodami do Galerii Słonecznej
Waga domowa WD-2 to mała waga, która mogła zważyć produkty maksymalnie do 2 kg. Mieliście taką wagę w domu? Umielibyście teraz odczytać wagę danego przedmiotu? Obecnie elektronika w znacznym stopniu ułatwia nam życie ale czy nieco nie zwalnia z myślenia? 😏
Teraz idziemy przez plac w kierunku przeciwnym do schodów i rozglądamy się po prawej stronie. Po chwili widzimy trzy spore kule. To fontanna a przy niej na murku kolejny przedmiot: telefon Bratek.
model telefonu Bratek
Producent: Radomska Wytwórnia Telefonów
Lokalizacja: Plac Jagielloński, na murku przy fontannie „Trzy kule”
Ponoć kiedyś ten model telefonu był prawdziwym hitem, marzeniem wielu, każdy chciał go mieć, a teraz … no cóż … czy aby każdy wie jak na nim wybrać numer … 😉 i co gorsza jak tu zapamiętać wszystkie numery telefonów … czy wysłać sms … już nie mówiąc o dostępie do internetu … ?🤔
Pora kierować się w stronę ul. Focha, czyli idziemy prosto mając fontannę „Trzy kule” po prawej stronie, Teatr Powszechny po lewej i Galerię Słoneczną za plecami. Mijamy Dom Towarowy „Senior” po naszej prawej stronie, następnie dwa skrzyżowania i wtedy naszym oczom po lewej stronie ukazuje się niski murek a na nim dwa kolejne przedmioty: maszyna do szycia Łucznik kl. 82 i półbuty damskie Radoskór.
maszyna do szycia Łucznik kl. 82
Producent: Zakłady Metalowe im. gen. Waltera
Lokalizacja: ul. Focha, na murku po prawej stronie, pomiędzy ul. Kilińskiego i Żeromskiego
Umiecie szyć na maszynie? Ja niestety nie, ale moja mama umie 😊 Starsze pokolenie potrafi wszystko naprawić, przerobić, stworzyć… A my? My chyba nauczyliśmy się, że jak jest dziura to trzeba wyrzucić i kupić nowe. Czy to dobrze? Pamiętacie ponaszywane łaty na kolanach czy na łokciach?
półbuty damskie Radoskór
Producent: Radomskie Zakłady Przemysłu Skórzanego „Radoskór”
Lokalizacja: ul. Focha, na murku po prawej stronie, pomiędzy ul. Kilińskiego i Żeromskiego
Tych butów przyznam szczerze nie pamiętam. Może dlatego, że były skórzane i ciężko było je dostać … a może dlatego że od zawsze wolałam buty sportowe … 😉 Ktoś z Was je pamięta?
Idąc dalej prosto docieramy do kolejnego placu z mini widownią i fontannami. Tu należy skręcić w lewo, gdyż dalej będziemy wędrować ul. Żeromskiego. Ulica Żeromskiego to jedna z najbardziej znanych ulic Radomia. Idziemy nią aż do momentu gdy po naszej prawej stronie ujrzymy Dom Towarowy „Sezam”. Przed jego wejściem znajduje się kwietnik i to właśnie tam czeka na nas kolejny przedmiot, czyli serek wanilinowy.
serek homogenizowany waniliowy
Producent: Radomska Spółdzielnia Mleczarska „Rolmlecz”
Lokalizacja: ul. Żeromskiego 42, kwietnik przed budynkiem Domu Handlowego „Sezam”
Serek homogenizowany Rolmlecz produkowany jest po dziś dzień i to w różnych smakach. To jeden z moich ulubionych serków i muszę przyznać, że mam słabość do smaku waniliowego, może dlatego że kojarzy mi się z dzieciństwem. Jedliście kiedyś ten serek? Smakuje Wam?
Nadal idziemy ul. Żeromskiego, aż tym razem po naszej lewej stronie zobaczymy Pałac Sandomierski a w nim Urząd Miasta, który ma kilka wejść. Przed wejściem od ul. Żeromskiego, stoi sobie oparty o latarnię rower wojskowy Łucznik typ XX.
rower wojskowy Łucznik typ XX
Producent: Fabryka Broni
Lokalizacja: ul Żeromskiego 53, na placu przed Urzędem Miejskim
Widzieliście kiedyś wcześniej rower z karabinem w zestawie? Ma on także saperkę i plecak. Słyszeliście kiedyś o pododdziale kolarzy Wojska Polskiego? To właśnie między innymi dla nich stworzono ten rower.
Aby odnaleźć kolejne przedmioty trzeba obejść budynek Urząd Miasta wokół najlepiej w kierunku zgodnym z ruchem wskazówek zegara. Idąc w ten sposób zobaczymy kolejne wejście do Urzędu Miasta, tym razem od strony ul. Kilińskiego. Rozglądajcie się pod nogami. Po prawej stronie drzwi, zupełnie nie rzucając się w oczy, stoi aparat telefoniczny RWT typ CB-49.
aparat telefoniczny RWT typ CB-49
Producent: Radomska Wytwórnia Telefonów
Lokalizacja: ul. Kilińskiego 30, tuż przy wejściu (po prawej stronie) do Urzędu Miejskiego od ul. Kilińskiego
Pamiętacie ten model? Mnie kojarzy się on z biurami, urzędami i wszelkimi innymi instytucjami. A Wam?
Będąc już na ul. Kilińskiego wędrujemy w kierunku VI Liceum Ogólnokształcącego im. J. Kochanowskiego, gdyż właśnie przed budynkiem tej szkoły znajduje się schron a na dachu jego wieżyczki maska przeciwgazowa wz. 24. Aby ją zobaczyć z bliska trzeba wejść na teren szkoły i od razu kierować się w lewą stronę. Warto dodać, że liceum to znajduje się bardzo wysoko w ogólnopolskim rankingu szkół ponadpodstawowych.
maska przeciwgazowa wz. 24
Producent: Wojskowa Wytwórnia Sprzętu Przeciwgazowego
Lokalizacja: ul. Kilińskiego 25, dach schronu przed VI LO im. J. Kochanowskiego, po lewej stronie od głównego wejścia
Pamiętacie lekcje PO (przysposobienie obronnego)? Jak zobaczyłam tę maskę od razu mi się przypomniały … 😅 Jak ja nie lubiłam tych masek …
Teraz musimy się trochę wrócić w stronę Urzędu Miasta i kontynuujemy obchodzenie go wokół, zatem idziemy nieco w prawą stronę. Po chwili dochodzimy do skrzyżowania ul. Niedziałkowskiego i ul. Kilińskiego. Tu, na chodniku przy ul. Niedziałkowskiego, niedaleko parkingu, z naszej lewej strony należy wypatrywać kolejnego przedmiotu, a mianowicie kuchenki gazowej Polmetal 333.
kuchenka gazowa Polmetal 333
Producent: Radomska Fabryka Wyrobów Metalowych „Polmetal”
Lokalizacja: chodnik na ul. Niedziałkowskiego, niedaleko skrzyżowania Niedziałkowskiego i Kilińskiego
Kuchenka gazowa to wcale nie taki relikt przeszłości. Myślę, że jeszcze w nie jednym domu można taką znaleźć. Uroku tejże kuchence dodaje garczek (tak mówi się w gwarze radomskiej) z gotującym się rosołem na jednym z palników. Myślicie, że kuchenki gazowe kiedyś odejdą do lamusa?
Pora wrócić do ul. Żeromskiego, zatem idziemy ul. Niedziałkowskiego w stronę Urzędu Miasta, cały czas mając go po naszej prawej stronie. Tym sposobem kończymy nasze okrążenie Pałacu Sandomierskiego. Dochodząc ponownie do ul. Żeromskiego wychodzimy wprost na budynek Radomskiego Klubu Środowisk Twórczych „Łaźnia”. Przed nim stoi nasz kolejny przedmiot: stolik okolicznościowy.
stolik okolicznościowy
Producent: Fabryka Mebli Giętych „Johann Kohn i S-ka”
Lokalizacja: ul. Żeromskiego 56, chodnik przed Radomskim Klubem Środowisk Twórczych “Łaźnia”
Na stoliku znajdują się regionalne wyroby: porcelanowa filiżanka z Ćmielowa, talerzyk z tradycyjnym radomskim ciastem o nazwie „radomianka” oraz widelczyk firmy Gerlach z Drzewicy. Cóż za elegancja 😊 Ale kto nie lubi czasami skusić się na kawałek pysznego ciasta i filiżankę dobrej kawy?
Teraz swe kroki kierujemy do Parku Kościuszki znajdującego się po prawej stronie. Idąc alejką, prostopadłą do ul. Żeromskiego mijamy po naszej lewej stronie kawiarnię ze stolikami na zewnątrz, a po prawej stronie pomnik Jana Kochanowskiego. Cały czas trzymamy się w miarę głównej, środkowej alejki i zmierzamy w kierunku radomskiej katedry wypatrując po drodze sporych rozmiarów altanę przy której czeka na nas kolejny przedmiot: puszka farby Rafil i pędzel z nazwiskami autorów projektu.
puszka farby Rafil Gr-tix
Producent: Radomska Fabryk Farb i Lakierów
Lokalizacja: Park Kościuszki, raczej od strony Katedry, na murku przy altanie
Farby Rafil to jeden z tych produktów, który produkowany jest w Radomiu od bardzo dawna, bo od 1926 r. aż po dziś dzień ciesząc się uznaniem i renomą.
Po chwili relaksu w parku znów wracamy na radomskie uliczki i to nie byle jakie bo najpierw Mickiewicza a chwilę później Sienkiewicza. Idziemy chwilę ul. Sienkiewicza aż do skrzyżowania z ul. Moniuszki. Tu właśnie po przejściu przez ulicę z prawej strony zauważamy Urząd Stanu Cywilnego a przy jednym z jego filarów nasz kolejny przedmiot: maszynę do pisania Łucznik 1301.
Warto dodać, że niedaleko, bo przy ul. Moniuszki 16 można kupić najlepsze zapiekanki w mieście.
maszyna do pisania Łucznik 1301
Producent: Zakłady Metalowe Łucznik im. gen. Waltera
Lokalizacja: ul. Moniuszki 9, róg ul. Sienkiewicza i Moniuszki, przed Urzędem Stanu Cywilnego
Ciekawe czy jeszcze ktoś używa takich maszyn? Ten odgłos pisania pamiętam do dziś. Umiejętność pisania na maszynie to była prawdziwa sztuka, nie dało się poprawić czy cofnąć, każdy błąd był widoczny 😳
Dalej idziemy ul. Sienkiewicza by po chwili dotrzeć do skrzyżowania z ul. Piłsudskiego. Tu na chodniku przed wejściem do Sądu Okręgowego leży sobie nasz kolejny przedmiot: płytka posadzkowa z fabryki „Marywil”.
płytka posadzkowa
Producent: Fabryka Wyrobów Ceramicznych i Cementowych „Marywil”
Lokalizacja: ul. Piłsudskiego 10, chodnik przed wejściem do Sądu Okręgowego
Fabryka produkowała różne wzory płytek, ale największym powodzeniem cieszył się ten widoczny poniżej: cztery płytki układające się w gwiazdę wpisaną w czworobok.
Przed nami jeszcze dwa produkty przemysły radomskiego zatem nie zwlekajmy. Teraz skręcamy w lewo i tym razem idąc ul. Piłsudskiego kierujemy się w stronę ul. Traugutta. Po dojściu do skrzyżowania musimy skręcić w lewo. Jesteśmy już na ul. Traugutta ale to jeszcze nie jest cel naszej wędrówki. Idziemy trochę prosto aż do skrzyżowania ul. Traugutta i Narutowicza. W tym miejscu trzeba zdecydować co chcemy zobaczyć najpierw, gdyż obie rzeczy są w podobnych odległościach z tym że w dwóch różnych kierunkach. My skręcamy w prawo i zmierzamy pod Stadion MOSiR by zobaczyć rower wyścigowy szosowy Łucznik.
rower wyścigowy szosowy Łucznik
Producent: Fabryka Broni
Lokalizacja: ul. Narutowicza 9, filar przy Stadionie MOSiR
Rower wyścigowy szosowy Łucznik, zwany potocznie kolarzówką, był bardzo popularnym modelem. Myślę, że nadal jest przez niektórych lubianym typem roweru. Wiedzieliście, że swego czasu nasi kolarze odnosili na tych rowerach liczne sukcesy? Mieliście taki rower? Ja nie … ja miałam Wigry 3 😊
Wracamy z powrotem tą samą drogą aż do ul. Traugutta i dalej po dotarciu do niej cały czas trzymamy się tejże ulicy. Po jakimś czasie po jej prawej stronie dochodzimy do nr 31/33 i tam na murku widzimy już ostatni przedmiot: aparat telefoniczny RWT typ Malwa.
aparat telefoniczny RWT typ Malwa
Producent: Radomska Wytwórnia Telefonów
Lokalizacja: ul. Traugutta 31/33, na murku przy wejściu do Galerii „Łaźnia”, niedaleko przystanku autobusowego
Przyznam szczerze, że tego modelu nie pamiętam. A szkoda … bo wygląda wyjątkowo, jakbyśmy się cofnęli do innej epoki. Może to głupio zabrzmi, ale użyć też chyba bym go nie potrafiła. Teraz wiem co czują moje córki gdy widzą telefon stacjonarny 😉
To już koniec naszej wędrówki śladami wyrobów radomskiego przemysłu. Ten szlak to nie tylko spacer radomskimi uliczkami, to pewnego rodzaju lekcja historii, swoista księga wspomnień, zbiór tematów do rozmów i refleksja o przemijaniu. Nic nie jest wieczne, wszystko się zmienia, technologia się rozwija ale podejrzewam, że radość z „gadżetów” jest dokładnie taka sama. Kiedyś telefon Bratek, dziś iPhone, ciekawe co będzie za 30 czy 40 lat … ? 🤔
AUTOR: Ania
Podobał Wam się wpis? Co myślicie o tym miejscu? A może macie jakieś sugestie? Koniecznie dajcie znać w komentarzach, to dla nas bardzo ważne 😊
