Pruszków jakiego nie znacie

Odkrywając nowe atrakcje przyrodnicze i kulturalne na Mazowszu, nie omieszkaliśmy zajrzeć również do Pruszkowa, czyli miasta owianego złą sławą, związanego bezpośrednio z działalnością bezkarnej mafii pruszkowskiej. Jednak ten jeden szczegół nie może przyćmić zalet miasta tak ciekawego jak Pruszków. Najciekawsze atrakcje postaramy się Wam przedstawić w tym wpisie 😊

Spis treści:

• Kilka słów o Pruszkowie
• Historia i dawne dzieje Pruszkowa w skrócie
• Mapa atrakcji i proponowana trasa wycieczki
• Lista miejsc wartych odwiedzenie
• Park Kultury i Wypoczynku Mazowsze
• Kościół Niepokalanego Poczęcia NMP
• Galeria Figur Stalowych
• Muzeum Dulag 121
• Teren dawnego obozu przejściowego Dulag 121
• Dworzec kolejowy Pruszków
• Park im. Tadeusza Kościuszki i Pałac Sokoła
• Muzeum Starożytnego Hutnictwa Mazowieckiego i Park Potulickich
• Park Anielin
• Arena Pruszków i Stawy Pęcickie 
• Miejski Klub Sportowy Znicz Pruszków

Kilka słów o Pruszkowie

Pruszków to obecnie największe po Warszawie miasto aglomeracji warszawskiej, a zarazem piąte najludniejsze miasto w województwie mazowieckim. Według danych Pruszków liczy lekko ponad 60 tysięcy mieszkańców. Miejscowość ta położona jest na Równinie Łowicko-Błońskiej, nad rzeką Utratą, w odległości około 20 km (na zachód) od centrum Warszawy. Tak samo jak kilka innych okolicznych lokalizacji, Pruszków stał się sypialnią dla osób pracujących w Warszawie.

Mimo licznych skojarzeń z mafią pruszkowską czy bliskością ze stolicą, Pruszków zachował swoją wyjątkowość i blask oferując liczne atrakcje. Postaramy się przedstawić Wam najciekawsze atrakcje. Jak głosi hasło na autobusach miejskich: Pruszków poznasz-polubisz. Pruszków staraliśmy się odkrywać w inny sposób, nie podążać utartymi szlakami, a wręcz przeciwnie zainspirować się wydarzeniami historycznymi. Wszystko rozpoczęło się od niewinnej książki dotyczącej wojennych tajemnic Mazowsza. Po przeczytaniu rozdziału dotyczącego Pruszkowa odkryliśmy jak wiele tajemnic skrywa to tajemnicze miasto.

Historia i dawne dzieje Pruszkowa w skrócie

Pierwsze ślady osadnictwa świadczące o dziejach Pruszkowa pochodzą jeszcze sprzed naszej ery, a wskazują na to ślady starożytnego hutnictwa. Są też wzmianki wskazujące na początek XV wieku, kiedy Pruszków funkcjonował pod nazwą Proskowo czy Proskow. Jak się okazuje starszy jest Żbików, czyli obecna dzielnica miasta, wspomniana w 1297 roku. Pruszków zyskał na znaczeniu dopiero w połowie XIX wieku, kiedy uruchomiono pierwszy odcinek kolei warszawsko-wiedeńskiej. Wieś przekształciła się wtedy w osadę, w szybkim tempie zaczęły powstawać fabryki i zakłady przemysłowe.

Z początkiem XX wieku doszło do najważniejszych wydarzeń dla Pruszkowa, bowiem w 1910 roku miasto otrzymało status osady fabrycznej, a w 1916 roku nadano prawa miejskie. W międzyczasie na terenie miejscowości funkcjonowały między innymi: elektrownia, fabryka ołówków Majewski, fabryka obrabiarek założona przez Stowarzyszenie Mechaników Polskich z Ameryki, wytwórnia transformatorów czy warsztaty kolejowe (ZNTK). Powstała Elektryczna Kolej Dojazdowa łącząca Grodzisk z Warszawą (niegdyś EKD obecnie WKD), potem zaczęły kursować pierwsze pociągi elektryczne PKP. W trakcie II wojny światowej w Pruszkowie prężnie działał ruch oporu. Część ludności zginęła w egzekucjach zaś inni zostali wywiezieni do obozów zagłady. W 1944 roku w czasie Powstania Warszawskiego w halach warsztatów kolejowych powstał obóz przejściowy Dulag 121 dla mieszkańców wysiedlanej Warszawy. Pruszków po wojnie dwukrotnie zwiększył zaludnienie w porównaniu do 1939 roku.

Mapa atrakcji i proponowana trasa wycieczki

Położenie Pruszkowa posiada kilka plusów, a jednym z nich jest z pewnością bliskość z Warszawą. Najłatwiej można się tutaj dostać PKP czy WKD (z Warszawy i okolic). Opcji zwiedzania Pruszkowa jest z pewnością wiele. Można trasę pokonać pieszo, na rowerze czy częściowo samochodem, w zależności od Waszych preferencji. Miejsc wartych odwiedzenia jest kilka, więc dla ułatwienia zwiedzanie można podzielić sobie zwiedzanie na kilka odcinków. My zwiedzanie proponujemy rozpocząć od północnej części aglomeracji. Poniżej mapa z zaznaczonymi punktami na trasie.

Lista miejsc wartych odwiedzenie

Park Kultury i Wypoczynku Mazowsze

Zwiedzanie Pruszkowa proponujemy zacząć od jego północnej części, a mianowicie od Żbikowa. Naszą pierwszą propozycją jest park. Pruszków to jedna z miejscowości, która posiada wspaniałe tereny zielone służące rekreacji. Jednym z nich jest Park Kultury i Wypoczynku Mazowsze, który w 2009 roku otrzymał wyróżnienie Marszałka Województwa Mazowieckiego w konkursie na „Najpiękniejszy Park Mazowsza”. W przeszłości tereny obecnego parku użytkowano jako wyrobisko gliny, zaopatrując tutejszą cegielnię. Dopiero w drugiej połowie XIX wieku rodzina Hoserów nabyła tereny znajdujące się pomiędzy Żbikowem, Konotopą i Duchnicami, a potem założyła szkółkę oraz plantację roślin. W 1945 roku fragment majątku przejął ówczesny rząd zaś resztę ziem sprzedano. Obecnie okoliczne tereny służą mieszkańcom jako miejsce sportu i rekreacji.

Kościół Niepokalanego Poczęcia NMP

Z parku ruszamy w kierunku zachodnim, a mianowicie do Kościoła Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny. To rzymskokatolicki kościół parafialny, wzniesiony na miejscu poprzedniego, starszego kościoła pochodzącego z XV wieku. Obecna świątynia powstała tuż przed wybuchem I wojny światowej, Niestety zbyt długo nie nacieszyła się nowością albowiem wieża oraz dach zostały szybko uszkodzone ogniem artyleryjskim w trakcie walk niemiecko-rosyjskich. Odbudowa i prace przy wykończeniu wnętrza kościoła nie zostały ukończone z uwagi na wybuch II wojny światowej. Ciekawostką może okazać się fakt, że w trakcie trwania wojny w wieży mieścił się magazyn broni Związku Walki Zbrojnej, a potem Armii Krajowej. Prócz konfliktów zbrojnych inną przyczyną uszkodzenia bryły była wichura. Takim oto sposobem kościół w pełni odbudowano dopiero w latach 90 XX wieku.

Galeria Figur Stalowych

Do najbardziej unikatowych i wyjątkowych atrakcji Pruszkowa należy Galeria Figur Stalowych czyli jedyna w swoim rodzaju atrakcja turystyczna, która oferuje nam możliwość podziwiania rzeźb inspirowanych bohaterami filmów i bajek, gwiazd świata muzyki oraz politycznych osobowości. Choć tak naprawdę największym hitem są perfekcyjnie odwzorowane rzeźby motoryzacyjne. Warto podkreślić, że każde z dzieł powstało w wyniku przetworzenia i obróbki części pochodzących ze złomu. To nic innego jak recykling złomu stalowego. Wszystko rozpoczęło się w 2011 roku, kiedy zapanował kryzys na polskim rynku złomu. Zaczęło się od niewinnego silnika V8, który stał się stolikiem ze szklanym blatem. Po ponad 10 latach galeria liczy ponad 600 stalowych figur, a jej autorzy pochodzą z 120 krajów na całym świecie, w tym również z Polski.

Na słynnym pruszkowskim skupie złomu powstawały pierwsze rzeźby międzynarodowej kolekcji Galerii Figur Stalowych. Podobne galerie znajdziemy jeszcze w dwóch innych polskich miastach (w Warszawie i Zakopanem) oraz czeskiej Pradze. Pruszkowska galeria mieści się przy ulicy Przejazdowej 17, czyli nigdzie indziej jak na na terenie złomowiska. Wstęp na wystawę jest płatny 15 zł za bilet ulgowy i 20 zł normalny.

Muzeum Dulag 121

Muzeum Dulag 121 to miejsce przedstawiające dzieje obozu Durchgangslager 121. To forma instytucjonalizacji pamięci o losach ludzi wypędzonych, ale i tych co poświęcili życie udzielając pomocy. To muzeum stworzone z misją krzewienia wiedzy na temat historii Pruszkowa, pielęgnowania pamięci o wydarzeniach z przeszłości. Główną częścią placówki jest wystawa poświęcona relacjom z byłymi więźniami, mnóstwo osobistych historii i doświadczeń. Dodatkowo znajdziemy mnóstwo reprodukcji fotografii, dokumentów oraz autentycznych pamiątek związanych z codziennym życiem w obozie. Na podstawie relacji świadków czy archiwalnych zdjęć powstała makieta obozu zawierająca obozowe zabudowania oraz plan torowisk.

Teren dawnego obozu przejściowego Dulag 121

Tak jak wspomniałam na początku, zależało nam na zobaczeniu Pruszkowa w swoim stylu, a więc przejściu nieprzetartymi szlakami. Wizyta w Muzeum Dulag 121 zainspirowała nas do zobaczenia na żywo dawnych terenów obozu przejściowego. W tym celu udaliśmy się na teren prywatnej firmy logistycznej (oczywiście za wcześniejszą zgodą), czyli na tereny byłych Zakładów Naprawczych Taboru Kolejowego gdzie wszystko się zaczęło.

Najpierw udaliśmy się do Pomniku Dulagu 121 przy dawnej hali nr 5. Na skałach umieszczono nazwy warszawskich dzielnic oraz innych podwarszawskich miejscowości łącznie z datami transportów. Po przejęciu przez Niemców ZNTK pod koniec września 1939 roku utworzono tu na krótko obóz przejściowy dla oficerów i podchorążych Wojska Polskiego. Natomiast od 6 sierpnia 1944 roku zaczęły docierać pierwszy transporty warszawiaków do obozu przejściowego, posiadającego oficjalną nazwę Durchgangslager 121 (Dulad 121). Szacuje się, że przez obóz przewinęło się od 650 do 740 tysięcy ludzi. Część z nich trafiała do fabryk i zakładów przemysłowych, obozów koncentracyjnych czy innych części III Rzeszy.

Innymi elementami, na które warto zwrócić uwagę jest ogradzający mur oraz masywne, ceglane wieże wartowniczo-obserwacyjne. Z siedmiu/ośmiu wybudowanych wież zachowało się pięć. Wokół muru można zaobserwować metalowe słupy będące pozostałością po zamocowanym drucie kolczastym. Pozostałe hale i budynki są wykorzystywane w dalszym czasie przez tutejszy park logistyczny.

Dworzec kolejowy Pruszków

Pruszków od zawsze był mocno związany z koleją. Położenie na trasie dawnej Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej sprawiło, że od 1845 roku przyjeżdżają tutaj pociągi. W 1924 roku wybudowano tu jedną z pierwszych stacji na terenie zaboru rosyjskiego. Co ciekawe bryła budynku przetrwała do dnia dzisiejszego. Remont przeprowadzony w ostatnich latach nadał dworcowi nowego wyglądu, dzięki czemu budynek dworcowy odzyskał swój oryginalny blask międzywojennego polskiego neorenesansu.

Park im. Tadeusza Kościuszki i Pałac Sokoła

Następnym obowiązkowym punktem na naszej trasie zwiedzania Pruszkowa jest Park Tadeusza Kościuszki – bohatera zasłużonego dla historii Polski. Elementami, które z pewnością go wyróżniają na tle innych terenów zielonych jest tężnia oraz nietypowe górki. Funkcje tężni oraz jej magiczny wpływ na układ oddechowy człowieka są nam dobrze znane, ale pewnie jesteście ciekawi co to za górki. W Pruszkowie mieści się kilka polskich jak i niemieckich schronów przeciwlotniczych i to właśnie one tworzą te niewysokie, płaskie górki. Podejrzewam, że ta informacja z pewnością zmieni Wasz sposób patrzenia i postrzegania od tego momentu.

Pałacyk Sokoła to zdecydowanie najbardziej rozpoznawalny i charakterystyczny element tego parku. Trochę już nadszarpnięty zębem czasu, poważnie zniszczony i kilkukrotnie przekształcany często zmieniał właścicieli. Powstał w 1867 roku i początkowo służył jako wiejska rezydencja, potem zmienił się w siedzibę Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”. Po mobilizacji ogłoszonej w 1939 roku w pałacowej wieży znajdował się jeden z punktów obserwacyjno-meldunkowych dla obrony przeciwlotniczej rejonu warszawskiego. Następnie zorganizowano w nim szpital polowy oraz siedzibę pruszkowskiej delegatury Rady Głównej Opiekuńczej. Aktualnie we wnętrzach XIX wiecznego pałacyku mieści się Młodzieżowy Dom Kultury a w okalającym go parku znajdziemy wcześniej wspomnianą tężnię solankową, place zabaw, fontannę „Mali Muzykanci”, która o konkretnych porach rozbrzmiewa muzyką.

Muzeum Starożytnego Hutnictwa Mazowieckiego i Park Potulickich

Z Parku Kościuszki udajemy się do Parku i Pałacu Potulickich. Klasycystyczny pałac wybudowano w XIX wieku jako siedzibę rodu Potulickich na zlecenie hr. Antoniego Potulickiego. Otaczający go park umiejscowiony jest nad rzeką Utratą w sąsiedztwie czterech stawów. Tuż obok parku, w budynku dawnej oficyny mieści się Muzeum Starożytnego Hutnictwa Mazowieckiego im. Stefana Woydy.

Muzeum powstało tu nie bez powodu. W trakcie prac badawczych Stefan Woyda odkrył pozostałości po dymarkach na okalających Pruszków terenach. Stąd też stworzono ośrodek realizujący misję, jaką jest badanie oraz ochrona unikatowego dziedzictwa pradziejowego na skale europejską, a następnie przekazywanie wiedzy jako żywy ośrodek muzealny. Placówka w swoich zbiorach posiada mnóstwo ciekawych eksponatów znalezionych w trakcie przeprowadzanych prac archeologicznych. Na wystawie za pomocą licznych interaktywnych elementów poznamy dzieje dawnego centrum metalurgicznego funkcjonującego od II w. p.n.e. do IV w. n.e. oraz na własnej skórze przekonamy się w jaki sposób wyglądały poszczególne czynności związane z metalurgią. W muzeum zadbano również o najmłodszych, każdy znajdzie tu coś dla siebie i nikt nie będzie się nudzić.

Park Anielin

Park Anielin to czwarty i ostatni pruszkowski park o jakim jest mowa w naszym wpisie. Będąc w Parku Potulickich wystarczy przejść na drugą stronę ulicy Bolesława Prusa, a znajdziemy się w znacznie mniejszym Parku Anielin. Na jego terenie znajdziemy sztuczną plażę, boisko do siatkówki plażowej, place zabaw oraz szlaki do uprawiania aktywności sportowej czy siłownię plenerową. Park Anielin to pierwszy powstały w Pruszkowie ogólnodostępny park. Został otwarty na początku lat 30 XX wieku. Kilka lat temu przeszedł modernizację, powstały alejki żwirowe, urządzenia na dwóch placach zabaw oraz inne elementy małej architektury. Zmodernizowany park służy mieszkańcom aktywnie spędzającym czas wolny, często są tutaj organizowane festyny czy pikniki.

Arena Pruszków i Stawy Pęcickie 

Zagorzali fani oraz osoby trenujące jazdę jednośladem mogą kojarzyć Pruszków i to nie z byle powodu. Albowiem Arena Pruszków to jedyny kryty tor kolarski w Polsce. Jest to również miejsce o charakterze hali widowiskowej, to swego rodzaju obiekt wielkokubaturowy. Oprócz imprez sportowych organizowane tu są konferencje, koncerty muzyczne, targi czy nawet wystawy. Tuż nieopodal Areny Pruszków znajdują się Stawy Pęcickie, czyli miejsce dedykowane miłośnikom przyrody oraz wędkarzom. To również siedlisko zwierząt, w tym zagrożonych gatunków ptaków. Nieco dalej za stawami swój początek ma ścieżka dydaktyczno-turystyczna wzdłuż rzeki Raszynki, w sąsiedniej gminie Michałowice.

Miejski Klub Sportowy Znicz Pruszków

Ostatnim miejscem Pruszkowa, na które warto zwrócić uwagę jest piłkarski klub sportowy Znicz Pruszków. Albowiem w Zniczu w latach 2006-2008 roku występował wszystkim dobrze znany Robert Lewandowski. Niestety wstęp na teren klub oraz zwiedzanie są niemożliwe. ⚽🏆

AUTOR: Julia (17 lat)

Podobał Wam się wpis? Co myślicie o tym miejscu? A może macie jakieś sugestie? Koniecznie dajcie znać w komentarzach, to dla nas bardzo ważne 😊